Ticaret hukukun özellikleri:

-Ticaret hukuku alanında ticari örf ve adetlerin uygulanmasına özel bir önem gösterir.

-Ticari işlemlerde kamu güvenini sağlamak amacıyla şekilcilik ön plandadır.

-Özel hukuk alanındaki ilişkilerde geçerli olan tarafların eşitliği ilkesi, ticaret hukukundaki korumacı yaklaşımdan dolayı sınırlandırılmıştır.

- Ticari işletme hukuku

- Şirketler hukuku

- Kıymetli evraklar hukuku

Esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir-ticari işletmeler, gelir sağlama amacıyla kurulan işletmelerdir.-devamlı faaliyette bulunmak zorundadırlar-diğer işletmelerden bağımsız şekilde işletilmek zorundadırlar-esnaf işletmelerinden daha büyük ölçektedirler. 

MADDİ UNSURLAR 

Mali nitelik taşıyan doğrudan doğruya paraya çevrilebilen makine, alet, demirbaş gibi değerlerden oluşur.

- Duran malvarlığı: işletmenin satıştan kazanacağı mallarını değil, üretim yaparken kullanacağı mallardır.(fabrika, makine, depo…)

- Dönen malvarlığı: ticari işletmenin faaliyetlerini yürütmesi için elinde hazırda bulundurduğu sarf malzemelerdir. (hammadde, depodaki malzemeler…)

- Sınai mülkiyet hakları: Ticari işletmeye ait olan buluş ve yenilikler ile yeni tasarımlar ve özgün çalışmalar, üretilen ve satılan mallar üzerindeki üretici ve satıcının ayırt edilmesini sağlayacak işaretlerin sahibini gösteren, belirli bir sicile kaydedilmek suretiyle koruma altına alınan gayri maddi haklardır.

- Ticaret unvanı: Ticari unvan sadece ticari işletmeyle devredilir, ticari işletmeden ayrı olarak tek başına devredilemez.

- İşletme adı: Kullanılması zorunlu değildir, işletmeyi tanımak ve başka işletmelerden ayırt etmede kullanılırlar.

- Marka hakkı

- Patent hakkı: Türk patent enstitüsüne kaydettirerek mal üzerinde 20 yıl boyunca bazı haklara sahiptir.

-Merkez: İşletmenin idari, hukuki ve ticari faaliyetlerinin yürütüldüğü yerdir.

-İdari merkez: İdari faaliyetlerin yürütüldüğü merkezdir.15 gün içinde bağlı bulunduğu yerin ticaret siciline kaydolmak zorundadır.

-Faaliyet merkezi: fabrika, depo gibi araçların bulunduğu merkezlerdir. Ancak 3. Kişilerin bu merkezlere bağlılığı olmamalı.

-Şube: bir merkeze bağlı olacak, müstakil sermayesi ve muhasebesi olacak veya bunlar merkezde tutulduğu halde sınai faaliyetler ve ticari faaliyetler gösteren yerlerdir.

   -Merkeze bağlılık: merkeze bağlı olmalı ve merkezin nam ve hesabına hareket etmelidir.

   -Dış ilişkilerde bağımsızlık:

   -Mekân ayrılığı

   -Muhasebe ayrılığı

Şube olmanın sonuçları

-Ticaret siciline tescil: merkez gibi şubeler de 15 gün içinde kayıt olunmalıdırlar.

-Ticaret unvanı kullanma: merkezin unvanını şube olduğunu belirterek kullanmak zorundadırlar.

-Ticaret odasına kaydolma

-Dava ve takiplerde merkezi takip etme: uyuşmazlıklarda dava şubenin bulunduğu yerde açılır. Ancak iflas ve ortakların ortaklık hukukuna dayanarak oluşan uyuşmazlıkları çözmek için açılan davalar merkezde açılmak zorundadır.

-Banka şubelerine ciro yapılabilmesi

-Devir sözleşmesi yapılır

-Tasarruf işlemlerinin yapılması

-Alacaklılara ihbar yapılması

-Ticaret siciline tescil ve ilan

-İşletme mal varlığının devralana intikal etmesi: borç ve alacaklarla devir edilir. 2 yıl süreyle devreden tacir borçlardan dolayı sorumlu kalmaktadır. Devreden tacir 1 yıl boyunca iflasa tabi tutulabilir.

-Rekabet yasağı: devrettiği firmanın alanında rekabet yapamaz.

-İşletmenin borçlarından sorumluluk

-Devralanın sorumluluğu

-Devredenin sorumluluğu: vadesi gelmiş borçlarda vade geldiği anda başlar. Vadesi gelmemişte vade gelince başlar.

Rehin verecek kişinin ticaret siciline kayıtlı bir işletme sahibi olması gerekir.

Rehin sözleşmesinin noter huzurunda onaylanması gerekmektedir.

Rehin sözleşmesini ticaret siciline 10 gün içinde tescil edilmesi gerekmektedir. Tescil edilmezse hak iddia edemez rehini alan kişi.

Rehine dahil olanlar:-ticaret unvanı ve işletme adı – menkul işletme tesisatı( makine, araç, gereç) –patent marka model gibi haklar.

Rehine dahil olmayan haklar: gayrimenkuller, kiracılık hakkı, müşteri çevresi gibi haklar.

-Ticaret kanununda düzenlenmiş işler: TTK ya göre düzenlenmiş olması gerekir işlerin.

-Ticari işletmeyle ilgili işler: ticari işletmeleri ilgilendiren işler, diğer kanunda düzenlenmiş olsalar bile ticari iş sayılırlar burada önemli olan yapılan işin ticari işletmeyi ilgilendirmesi gerekir.

-Ticaret karinesi: tacirin yaptığı şey kendi özel hayatı içinse ticari iş sayılmaz mesela evine eşya alması bu durumda ticari işlerin nimetlerinden ve külfetlerinden yararlanamaz.

-Taraflardan biri için ticari nitelik taşıyan sözleşmeler: bir diğer taraf içinde ticari iş sayılırlar.

-Teselsül karinesi: borçlular arasında müteselsil sorumluluk varsa alacaklı sıra gözetmeksizin istediği kişiden borcunu isteyebilir

-Ticari işlerde faiz uygulanır.

-Kaynağına göre faiz türleri:

Akdi faiz: faiz oranın sözleşmede belirlenmiş olmasıdır.

Kanuni faiz: faiz oranının kanunda belirlenmiş olmasıdır.

-Niteliğine göre faiz türleri:

Basit faiz: faizin anapara üzerinden hesaplanmasıdır.

Bileşik faiz: anapara üzerinden işlenen faizin anaparaya elenmesinden sonra bu para üzerinden tekrardan işlenen faizdir bu döngü süreklilik taşır.(cari hesaplarda, kredilerde, kambiyo senetlerinde, uygulanır. Ancak hesap devreleri 3 aydan az olamazlar)

Ticari faaliyetleri düzenleyen hükümlerdir.

Ticari hükümlerin uygulanma sırası

1-Emredici hükümler

2-Sözleşme hükümleri

3-Yedek ticari hükümler

4-Ticari örf ve adetler

5-Ticari teamüller ( tacirler arasındaki özel durumlar)

6-Genel hükümler

Tacir olmak için, işletmeyi tamamen kendi adına işletmek gerekmez; bir ticari işletmeyi kısmen de olsa kendi adına işleten kişilerde tacir sayılır. Tacir sıfatı bakımından, işletmenin ticaret siciline tescil veya ilan yapılması da şart değildir.

-Ticari işletmenin işletilmesi: tacir sayılabilmek için işletmenin faaliyete girmesi gerekmektedir. Âmâ ticari işletmeyi bir yayın aracı ile ilan eden kişi faaliyete başlamasa bile tacir sayılır. Ve işletmenin ticaret siciline kaydolması gerekmektedir.

-Kendi adına faaliyette bulunma: kendi adına faaliyette bulunan kişi tacirdir. Ancak ortaklık şirketlerindeki kişilerde tacir sayılırlar fakat tüzel kişiliğe sahip şirketlerdeki ortaklar tacir sayılmazlar şirketin tüzel kişiliği tacir sayılır.(anonim ve limitet)

Bazı kişilerin ticaret yapılması yasaklanmıştır veya kısıtlanmıştır. Özel durumlarda bu kişilerden bahsedilecektir.

-Küçük ve kısıtlılar: yasal temsilci tacir sayılmaz. Ancak yasal temsilci ceza sorumlulukları karsısında sorumludur.(işletmeyi tescil ettirmeyen yasal temsilci cezadan sorumlu tutulur).

-Ticaret yasağına tabi kişiler: memurlar, avukatlar, öğretim üyeleri, noterler, SPK üst yöneticileri. Bu kişilerin ticaret yasağı vardır. Ama bu yasağa rağmen tacir olurlarsa tacirlikleri düşmez bazı cezalara çarptırılırlar.

-Ticaret yapması izne bağlı kişiler: ticaret yapması belli bir makamın iznine bağlı olan kişiler gerekli izni almadan tacir olurlarsa tacirlikleri düşmez ancak cezaya çarptırılabilirler.

-Adi şirket ortaklar: adi şirketlerin tüm ortakları tacir sıfatındadırlar.

Hukukumuzda tacir sıfatı tanınan tüzel kişilikler şunlardır;

-Ticaret şirketleri

Kolektif ve komandit şirketler yalnızca ticari işletme işletmek amacıyla kurulabilirler. Anonim ve limitet şirketler her türlü iktisadi faaliyet için kurulabilirler. Ticaret şirketleri tüzel kişilik kazandıkları andan itibaren tacir sıfatını elde ederler. Ticaret şirketinin de tescili gerekmektedir.

-Ticari işletme işleten dernek ve vakıflar: dernek veya vakfın amacını gerçekleştirmek için yaptıkları ticari işlemlerle tacir sıfatı kazanabilirler. Ancak kamu dernek ve vakıfları amacına ulaşmak için ticari işlem yapsalar da tacir sayılmazlar bunun nedeni iflasa tabi tutulmalarını önlemektir.

-Ticari şekilde işletilen kamu kurum ve kuruluşları: bu kuruluşlar tacir sıfatına sahiptirler. Yalnız iki şart vardır tacir sıfatı kazanabilmeleri için; özel hukuk hükümlerine göre yönetilecekleri ve ticari şekilde işletilmek üzere kurulmaları. Bu kurumlar 3 tanedir: iktisadi devlet teşebbüsleri(sermayesinin tamamı devlete ait)-kamu iktisadi kuruluşları(kar amacı güden kuruluşlardır).

-Tacir gibi sorumlu olanlar

Bazı kişiler tacirlik sıfatı taşımamalarına rağmen tacir gibi sorumlu tutulmaktadırlar. Bunlar tacirliğin nimetlerinden yararlanamazlarken tacirliğin külfetlerinden sorumludurlar. Mesela 18 yasında küçüğün yasal temsilcisi gibi.

Gerçek kişilerde: kanunda öngörülen unsurların yerine getirilmesiyle

Tüzel kişilerde: tüzel kişilik kazanma aşamalarının yapılmasıyla kazanılır.

Gerçek kişilerde: ticareti terk etmeyle tacirlik sıfatı sona erer. Ama 15 gün içinde ticaret siciline bildirmesi şarttır. Tacirlik sıfatı düştükten 1 yıl sonraya kadar iflas yoluyla takip yapılması mümkündür.

Tüzel kişilerde: tüzel kişiliğin sona ermesini gerektirecek bir nedenin ortaya çıkması tüzel kişiliğinin tacirliğini sona erdirir. Ama hemen kalkmaz tasfiye işlemlerinin tamamlanması ve ticaret siciline bildirilmesi şarttır.

-İflasa tabi olma: Tacirler her türlü borçlarından dolayı iflasa tabi tutulabilirler. Ama kamu tüzel kişileri ile kamuya yararlı dernek ve vakıflar iflasa tabi tutulamazlar.

-Ticaret unvanı kullanma: Her tacir kanunda öngörüldüğü şekilde bir ticaret unvanı kullanmak zorundadır.

-İşletmesini ticaret siciline tescil ettirme: 15 gün içinde yapılması zorunludur. Şube ve merkezlerinde bulundukları yerin ticaret siciline kayıtları şarttır.

-Ticaret odasına kaydolma: Her tacir faaliyette bulunduğu ticaret odasına kaydolmak zorundadır(deniz ticaret odası, sanayi ticaret odası) ama farklı faaliyetlerde bulunan tacirler iki ticaret odasına birden kaydolabilirler.

-Basiretli bir iş adamı gibi hareket etme: Her tacir basiretli davranmak zorundadır.

-Fatura ve teyit mektubu düzenleme

Ticari işletme ile ilgili önemli bilgileri açığa çıkarmak veya oluşturmak amacıyla hukuki güvenliği ve korumayı sağlamak üzere tutulan resmi nitelikli bir hukuki kurumdur.

Ticaret sicili ilk kez 1926 tarihli Türk ticaret kanunda düzenlenmiştir.

Tescil için kuruma 15 gün içinde başvurulmak zorunludur. Fakat başvurulmazsa işlemler geçersiz sayılmaz sadece cezai yaptırımlar uygulanır. Tescili işlemini alan yetkili tescili yapacağı şeyi incelemeye başlar.

Tescil memuru çok farklı şekillerde kararlar verebilir bunlar: Kabul, Ret, Düzeltilmesi, Geçici tescil, Resen kayıt.

-Tescilin hukuki işleme etkileri: ihbar fonksiyonu: açıklık ilkesidir tescil edilmenin tacirlik üzerinde bir etkisi yoktur.

İhdas fonksiyonu: özellikle tüzel kişiliklerde tescilin mecburi olduğu haldir.

-Tescilin 3. Kişilere etkisi. Müspet(olumlu) fonksiyonu: ticaret siciline kaydolmuş bir işlemin 3. Kişiler tarafından bilindiği kabul edilir. Menfi(olumsuz): tescili zorunlu olup ta tescil yaptırmayan işin 3. Kişiler tarafından bilinmedikleri kabul edilir. sicile güven:

Hukuki:

-gerçeğe aykırı beyanda bulunan kişiye uygulanır

- gereken düzeltmeleri yaptırmayana uygulanır

Cezai yaptırımlar:

-sicil memurunun davetine uymama

– gerçeğe aykırı beyanda bulunma

–değişiklikleri bildirmeme.

- Ticaret unvanı: sadece tacirler kullanır. Diğer tacirlerden ayrılmalarını sağlar. İşletmeyle ile ilgili işleri yaparken kullanırlar

- İşletme adı: işletmenin diğer işletmelerden ayrılmasını sağlar.

- Marka: üretilen ürün ve hizmetlerin diğer ürünlerden ayrılmasını sağlar

- Menşe adı mahreç işaretleri: belirli bir bölgenin ismini alabilen ad ve işaretlerdendirler.(adana kebabı, Antep fıstığı.)

- Kalite ve garanti işlemleri: ISO 9000, CE, TSE…

Tacirin ticari işletmesine ilişkin işlemleri yaparken ve bu işlerle ilgili senet ve belgeleri imzalarken kullandığı addır. Ticaret unvanı her tacir için mecburidir. Ve ticaret unvanı 15 gün içinde tescil ettirilmek zorundadır. Ticaret unvanının işletmenin giriş bölgesinde açıkça yazılması zorundadır.

Ticaret unvanında çekirdek(zorunlu bilgiler) denilen bilgilerin bulunması zorunludur. Ama ekler denilen bilgileri bulunması bazı durumlarda zorunlu değildir. Zorunlu olduğu haller: tasfiye halinin bildirilmesi-şube veya merkez olduğunun bildirilmesi.

Kısaltma yapılmadan yapılacak ad ve soy isimden oluşur.

Fakat aynı kişi adına başka bir unvan varsa başına ekler getirilerek oluşturulabilir.

Kolektif şirketlerde: ortaklardan birinin yâda bir kaçının ismi kullanılarak ticaret unvanı kullanılabilir.

Komandite ortaklardan en az birinin adının ve soyadının ve şirket türünün olduğu ticaret unvanı kullanılır.

Anonim, limitet, kooperatif şirketlerde: ortaklardan birinin adı kullanılarak yazılırsa kısaltma yapılamaz. Fakat şirketin faaliyet alanı unvan ise kısaltma yapılabilir. Anonim şirketlerde faaliyet alanına göre bazı isimlerin olması şarttır.

Ortaklardan birinin adının ve soyadının olacağı şekilde düzenlenir. Kısaltma yapılmaz.

-Kullanma hakkı ve zorunluluğu:

-Tescil ve ilan yükümlülüğü

-Ünvanın devamlılığı

-Adın değişmesi

-Ortakların değişmesi

-Tacirin veya ortağın ölmesi

-İşletmenin devri

Usulüne uygun yapılmış unvan diğer kişilere ve rekabete karsı koruma altındadırlar. ticaret unvanları tüm ülke çapında korunmaya alınmıştır.

Ticaret unvanının korunmasına ilişkin davalar;

- Men davası(kanunsuz şekilde senin ticaret unvanını kullanıyorsa)

- Değiştirme veya silme davası(yanlışlıkla tescil edilen unvanlarda geçerli)

– Düzeltme davası(senin unvanının tecavüz seklinde kullanılmasında)

– Tazminat davası( senin unvanını haksız yere kullanandan istenebilir.)

İşletmenin benzer işletmelerden ayırt edilmesinde kullanılan addır.(Seyhan oteli, tatlıcı Fehmi). İşletme adının kullanılması şart değildir. Esnaflarda işletme adı kullanabilirler. İşletme adı işletmeden bağımsız olarak devredilebilmektedir.

İşletme adı sektörle alakalı olmalı, ahlak kurallarında olmalı ve benzer isimlerle karıştırılacak nitelikte olmamalı. İşletme adı devredilebilir, rehin olarak verilebilir, işletme adına lisans verilebilir ve bu lisans kiralanabilir, işletme adı tüm ülke çapında koruma altındadır.

Marka üretilen mal ve hizmetleri benzerlerinden ayırmak için kullanılan isimdir.

Markanın belirlenmesinde hiçbir şart yoktur. İsim sayı resim gibi faktörlerden oluşabilir.

Ürün çeşidine göre markalar:

-emtia markalar: işletmeler tatarından üretilen veya üretilmemekle birlikte doğrudan satışa sunulan mallar için kullanılan markalardır.

Bir ticari malın üreticisi olarak konulan markalara fabrika markaları denir(Arçelik, Beko)

Bir malın üreticisi tarafından değildi satıcısının koyduğu markalara ticaret markaları denir (Migros markası adı altında farklı markalarda ürünler satılması gibi)

Hizmet markaları: bir işletme tarafından üretilen ürünlere hizmet sağlayarak oluşturulan markalardır(THY, yurtiçi kargo…)

Kullanım alanına göre markalar:

Ferdi markalar: örneğin Akbank T.C. tarafından kullanılan Akbank, Ülker gıda ve sanayi ticaret aş. tarafından kullanılan bizim…

Garanti markaları: TSE, ce, ISO gibi bunlar birçok firma tarafından kullanılabilirler. Kalite ve garanti niteliği taşırlar.

Ortak marka: birbirinden bağımsız bir grup işletme tarafından aynı marka adı altında üretim veya ticaret yapılması halinde ortay çıkar.

Markalar Türk patent enstitüsüne tescil ettirilirler. Tescil ettirilmesi zorunlu değildir. Tescil ettirilmeyen markalar koruma altında değildirler ve bir hak iddia edemezler. Kabul edilen marka resmi marka bülteninde yayınlanır.

Marka ticari işletmeyle birlikte devredilebildiği gibi tek başına da devredilebilir. Veya ticari işletme devredildiği halde marka devredilmeyebilir. Sözleşmeler yazılı olarak yapılmak zorundadırlar. Ve devrin sicile kaydettirilmesi gerekmektedir.

Markalar kullanılmak üzere başka bir kişiye veya birden fazla kişiye lisans karşılığı verilebilirler. İnhisarı markada marka tek bir kişiye lisans yaptırılabilir. İnhisarı olmayan markada marka sahibi markayı istediği kadar kişiye lisanslayabilir.

Hukuk davaları:

Tespit davası: markanın 3. Bir kişi tarafından kullanıldığını düşünen marka sahibi tespit davası açabilir.

Eda davaları: markanın kuralları ihlal eden kişilere karsı açılabilen davalardır(men davası-tazminat davası-ret davası)

Markanın kural dışı kullanılması veya belgede hata yapılması markanın geçersiz sayılmasına neden olur

Marka hakkı 10 yıl sonra biter. Marka sahibi hakkının devam etmesini istiyorsa bitimden 6 ay önce kuruma başvuru yapmak zorundadır.

Rekabetin sınırlanması sonucu doğuran her türlü anlaşma, karar ve uygulama ile bir işletmenin piyasadaki hakim durumunu kötüye kullanması yasaklanmış, rekabeti sınırlayan birleşme be devralmalar rekabet kurulunun iznine bağlanmıştır.

Haksız rekabet: rakipler arasında veya tedarik edenlerle müşteriler arasındaki ilişkileri etkileyen aldatıcı veya dürüstlük kuralına diğer şekillerdeki aykırı davranışlar ile ticari uygulamalar haksızdır ve hukuka aykırıdır. Kişinin kendi çalışmasıyla kazanç elde etmek yerine başkasının çalışmalarından izinsiz olarak yararlanması, rakiplerini kötülemesi, aldatıcı ad ve işaretler kullanılması gibi davranışlarda bulunarak kendi işletmesine üstünlük sağlama çabaları haksız rekabet niteliği taşır.

-Aldatıcı veya dürüstlük kuralına aykırı davranışta bulunulması

-Zarar veya zarar görme tehlikesinin ortaya çıkması

Haksız rekabetin ortaya çıkması için, haksız rekabette bulunan kişinin kusurlu olması şart değildir. Kişi kusursuzda olsa haksız rekabet yapmış sayılır.

Haksız rekabet halleri:

-Dürüstlük kuralına aykırı reklamlar ve satış yöntemleri ile diğer hukuka aykırı davranışlar: ( kötüleme, kendini veya üçüncü kişiyi rekabette avantajlı duruma getirme, aldatıcı ad ve işaretler kullanma, karıştırma yani iltibas(başkasına ait özelliklerin aynısını kullanma), aldatıcı karşılaştırmalı reklamlar, göstermelik mal ve müşteri avlama, müşteriyi ek edimlerle sunumun gerçek değeri hakkında yanıltma, saldırgan satış yöntemleri kullanma, gizleme, karartma).

-Sözleşmeyi ihlale ve sona erdirmeye yönelmeler

-Başkasının iş ürünlerinden yetkisiz yararlanma

-Üretim iş sırlarını hukuka aykırı olarak ifşa etmek

-İş şartlarına uymamak

-Dürüstlük kuralına aykırı işlem şartları kullanmak

Haksız rekabetin sonuçları:

-Hukuki sonuçları:

Tespit davası: mevcut durumun var olup olmadığına dair tespit davası açılabilir.

Men davası: haksız rekabet fiilini devam ettiği veya devam etme olasılığı olduğu hallerde haksız rekabeti durdurmaya yönelik açılan davdır.

Düzeltme davası: haksız rekabet yüzünden ortaya çıkan olumsuzluğun giderilmesi için açılan davdır.

Tazminat davası:

İhtiyati tedbir ve el koyma: maddi zararın oradan kaldırılması, yanlış ve yanıltıcı beyanların düzeltilmesi için açılabilir.

Dava zaman aşımı: haksız rekabet öğrenildiği andan itibaren 1 yıl içinde açılmak zorundadır. Eğer dava açılmazsa 3 yıl sonra zamanaşımına uğrar

Cezai sorumluluklar: haksız rekabet yapan kişiler 2 yıla kadar hapis cezasına çarptırılabilirler ve para cezasına çarptırılabilirler.